zaterdag 29 augustus 2009

Bezorgde ouders?

Ik sta met mijn fietsje bij de straat. Ik ben 5 jaar. Zo meteen komt mijn vriendje. Met hem zal ik naar school fietsen, voor de eerste keer. Op mijn doortrapfiets. Ik kan al een beetje achteruit fietsen.

Ik huil. Ik vind het eng. Mijn moeder komt me troosten.
"Ik wil niet naar school"
"Waarom niet?"
"Ik kan niks"
"Dat geeft niet, dat gaan ze je daar leren".

Mijn moeder heeft een optimistische onderwijsvisie. En veel vertrouwen in haar oudste zoon. Zelfs op de eerste dag brengt ze me niet naar school. En dat ondanks het feit dat de school 5 kilometer verderop staat. Ze vertrouwt me toe aan de 8 jarige buurjongen. Het is 1962.

Ben ik verwaarloosd? Hadden mijn ouders uit de ouderlijke macht moeten worden gezet? Misschien had ik geluk: De buren klaagden niet.

We zijn verhuisd. Mijn moeder heeft me verteld, dat ik 's middags uit school niet meer naar de boerderij moet komen, maar naar het nieuwe huis. Het is niet moeilijk. Ik moet bij de kinderwagenfabriek niet de kilometerweg op gaan maar de andere kant uit. En dan steeds rechtdoor. Dan kom ik vanzelf bij het nieuwe huis.
Ik ben 7. Het is nu 1963. Ik kan het niet vinden. En dus fiets ik terug naar school, en daarna naar het oude huis. Een buurmeisje brengt me naar het nieuwe huis. Mijn moeder bedankt haar. Mijn moeder vind mij dom. Het buurmeisje stapt niet naar de kinderbescherming. Is zij ontspoord?

Ik snap het wel. Het verkeer is drukker geworden. De mensen zijn agressiever. Het is allemaal veel gevaarlijker nu. Voordat je weet wordt je kind ontvoerd.

Of zouden de kinderen minder zelfstandig zijn geworden?
Of heb ik geluk gehad dat ik zo zelfstandig ben opgevoed?

vrijdag 28 augustus 2009

Schoolpijn: Eureka!

Kun je terug reizen in de tijd? In films wel. Je gaat in een tijdmachine en dan kom je in de middeleeuwen. Maar kan dat ook echt? En hoe dan? Als kind snapte ik er niets van. Het intrigeerde me mateloos (vooral naar de toekomst reizen trouwens), maar het bleef duister.

Ik heb het vaak uitgelegd gekregen, maar het duurde heel lang voor ik het begreep. Dit hielp: Om terug te gaan in de tijd, moet je sneller reizen dan het licht. Wat ik nu zie, is over een tijdje te zien op de maan. Als ik razendsnel naar de maan reis, (sneller dan het licht zich daar naar toe verplaatst) kan ik het op de maan nog een keer zien.
De beelden van de tweede wereldoorlog zijn nog steeds onderweg. Als ik heel snel er achteraan ga, en ze in haal, kan ik de tweede wereldoorlog zien. Maar zou ik de gang van zaken ook kunnen beïnvloeden? Dat niet, je kunt de lichtbundels zien, maar de handeling is al verdampt. Of niet?

De tijd gaat dus niet achteruit. Films zijn onzin. Zelfs sneller reizen dan het licht werkt niet echt. En kun je dan ook naar de toekomst reizen?

Ik herinner me het gevoel toen ik het wel begreep. Eureka! Ik snap het! Het is één van de mooiste gevoelens die ik ken. Het mooiste is dat je iets gaat snappen, wat je al wel wist. Een soort verdiept gevoel van voldoening: begrijpen. Ik kan het niet goed uitleggen.

En dan: "Er zou een aparte tijd moeten worden uitgevonden voor de tijd van het leren. De tegenwoordige tijd van bezinking bijvoorbeeld. Ik zit hier in de klas en eindelijk begrijp ik het. Nu snap ik het. Mijn hersenen verspreiden zich door mijn lichaam: het bezinkt".

Fantastisch! Zo zou ik het hebben willen zeggen. Zo voelt het. Daniël Pennac is een schrijver, die als kind heel erg zwak was op school. En toch werd hij later leraar. Bovenstaande tekst is van hem. Op bladzijde 47 van het boek: "Schoolpijn" staat het. Zomaar. Opeens.

Daniël, dat is het! Dank je wel!

donderdag 27 augustus 2009

Prakkiseren: Laura in Speelgoedland

Wolfgang is 6. Hij kan goed pianospelen. Overal in Europa treedt hij op en speelt piano. De mensen vinden het prachtig! Een wonderkind! Wat een voorrecht om zoveel talent te hebben. En de kleine Wolfgang vindt het prachtig!
Vader Mozart buit de talenten van z'n zoontje uit. Zuslief van 8 moet ook mee. Rochelend van de astma ligt ze in diverse wereldsteden in bed, overgeleverd aan de grillen van haar vader. Of van haar broertje?

De minister is 54. Hij wil dat Nederland een kennisland is en dat het onderwijs excelleert. Nog liever wil hij dat mensen hun talenten benutten en Nederland overal op de kaart zetten. Hadden we maar veel wonderkinderen!

Vader Polgar is 35. Hij walgt van het onderwijssysteem. Hij heeft 3 dochters, die helemaal niet zoveel tijd nodig hebben om te leren. Het kan best met minder dan de helft toe. En om dat te bewijzen leert hij zijn kinderen schaken tot het nivo dat ze alle drie bij de top 10 in de (damesschaak-) wereld horen.

Laura is 13. Ze is geboren op een zeilboot. Ze is hoogbegaafd. Ze droomt ervan alleen rond de wereld te zeilen. Iedereen bemoeit zich ermee. Hoe alleen kun je zijn?
De vader van Laura is 50. Zijn dochter kan zeilen. Is zij zijn project? Moet hij uit de ouderlijke macht worden gezet? Zoals Pa Mozart? Zodat we al die muziek nooit hadden gehad? Kunnen anderen daar over oordelen? Als Laura kon pianospelen of schaken, deden de mensen dan ook zo moeilijk? Leven we echt in een speelgoedland?

Als we besluiten dat Laura niet gaat, kunnen we dan net zo goed de kinderbescherming opheffen? Is dat een geweldige verworvenheid of een betuttelende grijsmakende club?

Iedereen heeft er een uitgesproken mening over.
Ik prakkiseer nog wat verder.

zondag 23 augustus 2009

Spiegelneuronen

Ik kan net zo goed tennissen als Roger Federer. Weliswaar bezit ik geen tennisracket, maar als ik Roger zie, tennissen mijn neuronen mee. Dat blijkt uit wetenschapprlijk onderzoek d.m.v. MRI scans.

Veel mensen weten van het fenomeen dat als iemand begint te gapen, anderen mee gaan gapen. Dat blijkt niet alleen voor gapen te gelden, maar voor bijna al ons gedrag. Als we iemand iets zien doen, gaat onze bedrading (de neuronen) ook spontaan aan de slag. Ze 'vuren' alvast, alsof wij dat gedrag ook gaan vertonen. En ze raken daardoor getraind.
Ondertussen begin ik, als ik Roger zie, toch niet onmiddelijk onvervaard te zwaaien. Het bijbehorende gedrag moet ik vanuit een andere hersenhelft nog aansturen. Maar mijn neuronen zijn er klaar voor. Roger is gewaarschuwd!

Dit fenomeen wordt door Joachim Bauer beschreven in een boekwerkje, dat "Waarom ik voel wat jij voelt" heet, met als ondertitel: intuïtie en het geheim van spiegelneuronen.
'Spiegelneuronen' is een vreemde term. Het zijn de gewone neuronen, onderdeel van ons neurologisch systeem, die geactiveerd worden als we bij een ander iets zien. Ze 'spiegelen' als het ware dat gedrag. Maar ze doen dat op een vreemde manier.
Zo heb ik hoogtevrees. Als ik mijn dochter, die geen hoogtevrees heeft, op een hoge toren zie staan, krijg ik spontaan zwetende handen. Mijn hoogtevrees wordt geactiveerd, ook al ben ik veilig beneden. En ik weet dat mijn dochter geen hoogtevrees heeft. Ook hier zijn mijn neuronen actief. En blijkbaar heb ik deze autonome reactie niet onder controle. Mijn krokodillenbrein werkt en ik kan dat niet beïnvloeden. Blijkbaar leggen mijn neuronen het gedrag van mijn dochter uit, binnen mijn referentiekader. Ze tonen hoogtevrees, ook al is dat nergens voor nodig.

Soms, als mijn zoon en verhaal vertelt, over iets wat hij gedaan heeft, weet ik dat hij iets achter houdt. Of ik denk dat te weten. Mijn neuronen zijn dusdanig actief dat er bij mij een gevoel van onbehagen ontstaat. Blijkbaar zendt mijn zoon signalen uit, die mijn neuronen vertellen dat er iets wordt achter gehouden. Ze hebben dat ooit geleerd. Bij doorvragen blijkt dat mijn zoon helemaal niets achter houdt. Hoe komen die neuronen daarbij?
Onze bedrading wordt al in het vroegste stadium van ons leven aangelegd. De eerste levensjaren van ieder kind bepalen hoe de intuïtie wordt ingevuld. Ik kan niet anders dan concluderen: Mijn ouders hielden iets achter. Ik weet ook wat: God bestaat niet.

Ze hebben het me nog steeds niet verteld.

donderdag 20 augustus 2009

Prakkiseren, dichten, filosoferen

Drs. P. is 90 geworden. Dat is een gelegenheid waar (na de Griekse veerboot) best nog een blog aan besteed mag worden. Trouwens, hij daagt daartoe zelf uit: tijd nemen om ergens bij stil te staan. In zijn naar buiten treden bij de feestelijke gelegenheid, brak hij een lans voor het een daarmee verwant woord: 'Prakkiseren'. En terecht!

Prakkiseren, daar is iets mee. Er zijn meer woorden die ook zoiets betekenen:
- Piekeren
- Peinzen
- Denken
- Reflecteren

Er zijn allerlei kleine verschillen tussen deze woorden. Je kunt prakkiseren over een sudoku. Als het leven geen zin heeft kun je net zo goed eens en sudoku oplossen. Je kunt ook over een sudoku piekeren. Als je daar over piekert, moet je er zeker over prakkiseren ermee op te houden.

Peinzen is wat passief. Het is de vraag of het ooit iets op zal leveren. Prakkiseren is meer constructief. Ontspannen en toch doelgericht. Je kunt prakkiseren over de oplossing van iets. Dan komt er vast iets van terecht. Piekeren is een beetje tobberig. En wat klein.
Denken is erg gewoontjes, niet uitdagend. En dus, als je die woorden vergelijkt, dan heeft prakkiseren nog het meest van het meer moderne, om niet te zeggen 'hypende' reflecteren.

In de vakantie vond ik eindelijk waarom dat reflecteren zo hyped. In zijn onvolprezen boek: "Apprendre á vivre', om de een of andere bizarre commerciële reden in het Nederlands vertaald als "Beginnen met filosofie', beschrijft de Franse filosoof en voormalig minister Luc Ferry de weg van de oudheid tot het reflecteren. Van Socrates tot 'verruimd denken'.

Verruimd denken blijkt een vorm van nadenken over het heden te zijn, waar je je volledig op richt. Een manier om je leven zin te geven. De Tao in een westers jasje. Post-Nietscheaanse zingeving. In de boekhandel heet dat nu weer 'mindfulness'. En zo val je van het één in het ander.

Iets om eens over te prakkiseren.

Persvrijheid afschaffen?

Ik sta op gespannen voet met de pers. Niet dat ik iemand ken van de pers, dat niet, maar de eindeloze ongenuanceerdheid maakt me soms bijna gek. En vandaag is het weer zover.

Zondagavond heeft studio voetbal Co Adriaanse uitgenodigd. Een gerichte actie om nieuws te creëren. Want Co gaat iets zeggen, maakt niet uit wat. Co (irrelevant, maar toch: in mijn ogen een uitstekende trainer, of misschien beter: een uitstekende onderwijzer), zegt inderdaad wat. Over Ajax natuurlijk en daarmee over Jol, vast en zeker ook een goede trainer. De gasten van studio voetbal dollen een beetje,roepen wat door elkaar, de eindtune is daar, en het scherm was weer gevuld. Ik heb het niet gezien. Zoals veel meer mensen. Een scheet in de eeuwigheid. Irrelevant geneuzel.

Toch blijk ik me niet aan het gebeurde te kunnen onttrekken. Omdat er natuurlijk wel brood op de plank moet blijven togen de heren (en dames(?!), ik ken alleen Barabara Barend in deze sportwereld) persmuskieten in optocht naar Dhr. Jol. Wat hij vindt van de uitspraken van Dhr Adriaanse? Let op de aanspreektitels. Het verscholen 'gniffel-gniffel-ik -creëer-nieuws-gehalte' is er met lepels vanaf te scheppen.

En Dhr. Jol laat zich (na enig aandringen, dat moet gezegd), uitlokken tot wat sneren aan Dhr. Adriaanse. Hoera! Kunnen we zondag weer verder.

En zo is iets, wat eerst uitdrukkelijk niets was, nu nieuws geworden. Het nieuws creërende mechanisme is dagelijks herkenbaar. Als Ajax nu ook nog verliest, heet het volgende week een rel.

Allemaal dankzij de onvolprezen persvrijheid! Afschaffen!

woensdag 19 augustus 2009

Griekenland: De Veerboot

Wie van Therme naar Agios Kirikos wil kan met de bus gaan. Zeker even aantrekkelijk is de boot. Tussen ongeveer 08.00 uur en 13.00 uur en 17.00 uur en 21.30 vaart er een 'heen en weer'. Tijdstippen doen exactheid verwachten de er niet is. Evenmin als een regelmatige frequentie. De boot is als de bus: hij vaart als er passagiers zijn.

De veerman is een man van tussen de 60 en 80 jaar. Zijn getekende gezicht straalt een mengeling van autoriteit, vanzelfsprekendheid, verveling en minachting uit. Hij is de veerboot. Dit is Ikaria. Wij zijn de toeristen. Hij wil zoveel mogelijk en voldoende passagiers.

Voldoende blijkt een dagelijks wisselende subjectieve maat. Als het aantal passagiers hem niet aan staan stiet hij vreselijke kreten uit, die de nietsvermoedende baders op het minuscule strandje van Therme doen opschrikken. Het klinkt als: Ojáájooo, Ojáájooooh.

We kunnen niet bedenken wat hij aanduidt. Agios Kirikos, het doel van de 10 minuten durende trip, klinkt zelfs in het Grieks heel anders. Z'n kreten maken aan de wal ook geen enkele indruk. De badgasten kijken op, maar bewegen niet.

Soms vaart hij onverrichter zake af. Even daarna sloft een oud vrouwtje de pier op, aan wie al deze kreten blijkbaar zijn ontgaan. De boot keert zonder morren terug en haalt haar op. Zonder rancune, voor dezelfde ene euro, die het tochtje ook kost voor de anderen.

De tijd op de boot nodigt uit tot prakkiseren, een activiteit, aanbevolen door Heinz Pelzer, Drs. P. gevangen in dat prachtige woord, het woord dat hij aanbeveelt aan ons aller aandacht.

De prachtige Griekse boottocht, langs hoge rotsen, een kerkje en een baai waar zwemmers zich in het paradijs wanen, is een hommage aan de schrijver van de bekendste veerboottocht in Nederland: heen en weer. Heinz zou in Griekenland gelukkig zijn, de veerman trots op hem.

dinsdag 18 augustus 2009

Kunst en Filosofie

Carice van Houten is bij zomergasten.

'Das leben der anderen' zegt ze, is de beste film van de laatste tien jaar. Ze deelt een scene met ons. De Stasi-spion leent een dichtbundel van zijn doelwit. En hij komt tot inkeer. Kunst kan de wereld veranderen.

Carice begrijpt dat: Stasi-agent, dat is het toppunt van eenzaamheid. Al spionerend, krijgt hij gevoel voor het leven van anderen. Hij voelt de warmte in wat hij ziet en leest! Wat zou het mooi zijn als het zo was.

De presentatrice, Margriet van der Linden, fileert deze optimistische levensvisie: onrealistisch, denk je dat echt?
Carice weet het niet, maar het voelt voor haar goed. Elke keer als Margriet het gevoel op de schop neemt, levert Carice haar standpunt in. Nou ja... Ik weet het niet....
Je ziet het aan haar: het is te teer om te betasten, dan breekt het. Laat maar. Je snapt het toch niet.

De ratio is niet alles. Ik besta niet omdat ik denk. In weerwil van wat sommige filosofen beweerd hebben. Zowat alle belangrijke filosofen, te beginnen bij Kant, hebben zich intensief met kunst ingelaten.
F. vande Veire zette van veertien van hen de kunstopvatting uitvoerig uiteen. "Als in een donkere spiegel". Kant, Schiller, Schelling, Hölderlin, Hegel, Nietzsche, Heidegger, Benjamin, Bataille, Adorno, Blanchot, Freud, Lacan en Derrida.

Carice kan zo in dit rijtje.

zondag 16 augustus 2009

Vakantie: Voorbij jammer genoeg

Dorst.
Voorbij maar niet verzadigd.
Ik heb alleen meer dorst gekregen:

Luc Ferry,
Nietsche,
Heidegger.
Kuijer: Heidegger schijnt te denken dat.....

Kunst,
Kunst en filosofie,
Hedendaagse filosofen,
Kunstgeschiedenis.

Meer, meer, meer.
Weten, denken, zoeken.
Geen tijd om dood te gaan.

woensdag 12 augustus 2009

Griekenland: de organisatie

Het is heet die dag, heel heet, de dag dat het toernooi begint. De speelzaal ligt op een berghelling. De zon staat pal op de ramen. Binnen is het tussen de 40 en de 50 graden. Van niemand zou je verwachten dat hij daar in gaat zitten, ook niet van de organisatie.

"The rythme of life at Ikaria is slow, life is relatively cheap. The motto is "relax and enjoy". For the newcomer this might seem strange and even e bit annoying but as long as you get used to it you start to enjoy it!"

De aankondiging en waarschuwing in de persoonlijke brief van de organisatie waren achteraf luid en duidelijk. Er is natuurlijk wel een goed verstaander nodig.

De inschrijfbalie is er nog niet. Of misschien verplaatst. Maar waar heen? Ongeveer 100 schakers hangen voor de speelzaal rond. Wachtend op een berichtje.

Plotseling is er paniek. Er is een indeling! Een schema, wie tegen wie speelt! Maar ik sta er niet op! Honderd anderen ook niet trouwens! De toernooidirecteur ziet meer mensen dan verwacht.
- Heeft u dan niet ingeschreven bij het raam aan de zijkant van het gebouw?
- Oooh, was het daar?

Er vormt zich een rij. Slow. Relax and enjoy. Er komt straks een nieuwe indeling. We gaan zo beginnen. De zon is achter de bergen gezakt. Het was ook te warm om te schaken. Je kunt net zo goed wat later beginnen.

Het is half één als we 's nachts een restaurant zoeken. Een aardige bewoonster van het eiland wil nog wel iets maken.

"Ikarians are very friendly and the same applies for the atmosphere of the tournament. We have aquired some very loyal friends during these years. The best reward for us is when they return to the island or when they recommend the tournament to others"

Ik zou het doen. De zin van het leven krijgt een nieuwe dimensie.

zaterdag 8 augustus 2009

Vakantie: voorbij gelukkig!

Straks ga ik weer aan het werk. Ik vrees de dag. Niet omdat ik niet wil werken, maar vanwege de vraag: "en, hoe was je vakantie?". Al jaren zie ik op tegen deze vraag. Want ik moet vooral zeggen dat ik ben uitgerust. Door niets te doen. En ik heb geschaakt en heb gelezen en mijn hersenen ingespannen.

En nu? Ik blijk gelijk te hebben.

"Het idee dat de mens afleiding moet zoeken om gelukkig te zijn lijkt me een misverstand. (...) De reisindustrie leeft van het idee dat je opknapt van 'lekker' niets doen in een paradijselijke omgeving. De reisbazen weten natuurlijk best dat ze de zaak belazeren: uit het aantal klachten en vooral de aard van de klachten, kunnen ze opmaken dat hun cliëntele overspannen en zenuwziek uit hun paradijzen huiswaarts keert. Dat komt omdat de hersenen het concept vakantie niet snappen. Ze willen iets te doen hebben, ergens op gericht zijn.

De mens die afleiding zoekt verwacht dat hij door iets of iemand wordt geamuseerd en geeft daarmee zijn lot uit handen. Hij wil zonder inspanning gelukkig zijn. Hij wil zijn hersenen op non-actief stellen, maar dat kunnen ze niet! Vandaar dat in die verre paradijzen er ontzaglijk wordt gezopen".

"De enige taak van het onderwijs is kinderen een passie te bezorgen"

Deze blog is bijna volledig gejat. Uit mijn vakantieboek: Hoe word ik gelukkig? Een zelfhulpboek van Guus Kuijer. De man die ook zag "hoe een klein rotgodje God vermoordde" en de minachting voor het kind zag.

Het is een boek dat aangeeft dat we we vooral niet teveel naar onszelf moeten zoeken, zoals in veel therapieën wordt aangegeven. "Het is een nutteloze zoektocht naar niets, die dan ook eindeloos voortduurt".

'Voorbij gelukkig' dus. Een provocerend standpunt dat om discussie vraagt. Na het lezen van het boek, kan Guus op mijn sympathie in ieder geval rekenen!

vrijdag 7 augustus 2009

Moreel dilemma

Terug van vakantie heb ik elk jaar weer dat spannende gevoel, die tinteling: zou er iets gebeurd zijn? Elk jaar opnieuw hoop of verwacht ik op de één of andere manier dat er iets gebeurd is in dit land, of misschien in de wereld, iets dat ik op een vreselijke manier heb gemist! Fantastisch lijkt me dat! Niveau Twin-towers bij voorkeur!

Ik sneup alle kranten door, onbewust op zoek naar dat bericht dat het nieuws van de maand is of kan worden. Maar langzaam dringt het ook dit keer tot mijn brein door: weer niets.

Aarzelend zet ik dan voor de eerste keer de TV weer aan. De komkommertijd stort herhalingen en quizen over mij uit. En Abraham Moskowitz. Hij blijkt het op te nemen voor de Hells Angels. Hun aanvoerder is een groot onrecht aangedaan. Ten onrechte beschuldigd van afpersing en moord! Brodeloos geworden als portier van Yab Yum, de integere organisatie, die in deze onrechtvaardige mallemolen is mee gesleurd. Resultaat van al deze onrechtvaardigheid.
En bovendien is de vredelievende vriendengroep in de samenleving zwart afgeschilderd als zijnde onmensen en moordenaars. Twee maanden onterecht in een cel! Vreselijk! De schadevergoeding moet hoog zijn!

Ik zap door. Een biologische boer heeft bezoek van iemand van het ministerie van landbouw. Zijn te-dikke-mest (die van de koeien van de biologische boer bedoel ik dan), blijkt niet in de verplichte injectiestrontkar te passen. In onderling overleg besluiten boer en ministerie, dat het algemeen geldende mestuitrijverbod voor deze boer zal worden aangepast en bijgepunt. Een investering van € 50.000 door de boer. Het ministerie draagt niets bij, want het toestaan van deze godspe, buiten de regels om, is natuurlijk al een bijzondere en enorme bijdrage.

Helaas blijkt de plaatselijke hondenwachter, annex buurtagent niet op de hoogte gebracht van de afspraak tussen boer en ministerie. En dus wordt de boer toch bekeurd en veroordeeld! Drie jaar en 5 rechtzaken later komt de minister zelf op bezoek en komt het alsnog goed. Misschien iets voor een schadevergoeding?? Moskowitz blijkt in geen velden of wegen te bekennen.

In Engeland wint een mevrouw een rechtzaak tegen de staat, waarin ze bedingt dat ze zelf een einde aan haar leven mag maken als ze haar MS ondraaglijk vindt geworden. Iemand mag haar daar bij bijstaan, zonder te worden gestraft.
Bij mij in de straat ondertussen, is een getrouwd echtpaar waarvan beide leden lijden aan MS. Ze willen een kind. Kan dat?
Moet je liefde beslist met een kind worden 'bekroond'?
Kun je ook zonder deze aanwas gelukkig zijn samen?
Daar waar de één de dood af dwingt, zetten anderen een kind op de wereld, dat straks, als het bewustzijn daar is, de doodsbeslissing nauwelijks kan ontwijken.

Iets voor Dhr Moskowitz? Wel of geen kinderen? Moreel verantwoord of juist verwerpelijk? Misschien aanklagen als overbelasting van het gezondheidsaparaat bij voorbaat?

Kijk dat zou nou in de krant kunnen staan. Maar daarvoor is de komkommer te dun.